Medical team Race & Rescue – hoeksteen van de wedstrijdbegeleiding op de Schelde 

Dr. Pieter Mertens, anesthesist bij het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA), is een kleine tien jaar de medische spilfiguur in het RYCB-Race & Rescueteam. Zijn curriculum staat bol van de organisaties en projecten waar hij aan meewerkt, van Rode Kruis opleidingen tot de Emergensea Nautical First Aid Courses die hij voor pleziervaarders organiseert. Hij noemt één situatie in al die tijd waar er beroep op hem en zijn team werd gedaan tijdens een Schelderace.
Maar voorbereid zijn op calamiteiten is het belangrijkste. Zo snel mogelijk interveniëren en connecteren met nooddiensten aan de wal daar gaat het over. Want: voorkomen…

Het medische RYCB – Race & Rescue team  

Dr. Mertens: “De anesthesist in mij denkt graag aan het worst case scenario dat zich tijdens de Schelderegatta / Scheldetour zou kunnen voorkomen. Zoals  orthopedische letsels, thoraco-abdominaal letsel, neurotrauma, majeure bloeding, acute internistische problemen (zoals pijn op de borst, ritmestoornissen, beroerte, bewustzijnsdaling, stuipen, ademhalingsproblemen), onderkoeling of verdrinking.” 

“We varen mee van bij het vertrek uit de jachthaven tot na de finish in de aankomsthaven met de grootste RIB.  Daarin kunnen we slachtoffers als het nodig is platleggen. Naast de vaste R&R schipper en zijn bemanningslid, varen twee (para)medische zorgverleners mee Dat zijn een urgentieverpleegkundige of ambulancier en een arts die vertrouwd is met urgentiegeneeskunde.”

Kettingreactie

Aan de Schelderegatta – Scheldetour en de Antwerp Race, gaan soms maandenlange voorbereidingen vooraf, waarin het RYCB Race & Rescueteam een hoofdrol speelt. Er moet aan steeds meer voorwaarden voldaan worden om een vergunning van de overheden te bekomen. De wedstrijd- (sailing instructions)- en de tour-regels met inbegrip met de vooraf bepaalde baan moeten worden goedgekeurd. Bij die voorwaarden hoort dus ook het geroutineerd en deskundige R&R medical team bij.

Dr. Mertens: “RRT houdt briefings met Rijkswaterstaat, de scheepvaartpolitie (SPN), de KNRM en de verkeersleiding van de Schelde. Deze en alle andere betrokkenen krijgen van ons een gedetailleerd draaiboek, met inbegrip van communicatielijnen en procedures.”
“Bij een incident wordt zo de communicatie met de de nooddiensten aan de wal zo centraal mogelijk gehouden.  Daarom is het ook handiger dat mensen aan boord van een zeilschip niet zelf de 112 gaan bellen, maar alle communicatie via ons laten verlopen.”

Uitrusting

Dr. Mertens zegt dat de R&R medical RIB uitgerust is om circa twee volwassen slachtoffers te helpen. Uiteraard wordt dit uitgebreid met het materiaal uit de ambulance en MUG die meteen uitrukken als het team de noodoproep doorgeeft.

Alles is dus aan boord om levensbedreigende bloedingen te stoppen, geavanceerde reanimatie te starten, en te monitoren. Er is een Jasons cradle maar ook een selectie aan hecht- en spalkmateriaal aanwezig, materiaal om onderkoeling op te vangen, spinale immobilisatie te garanderen en beperkt intraveneuze medicatie.

Opleiding

Dr. Pieter Mertens is anesthesist bij de hart, long en transplantatie-chirurgie. Hij geeft al erg lang eerste hulp lessen, is instructeur bij de Europese reanimatieraad en heeft een RYA coastal skipper brevet.

Dr. Mertens: “Ons team oefent geregeld zodat we drenkelingen op de correcte manier en snel uit het water kunnen halen. We hebben ook een oppervlakte-reddingscursus te gevolgd en een sea survival cursus. In principe zijn alle RRT-bemanningsleden ook getraind op eerste hulp, maar ze hebben geen materiaal bij op hun RIB’s.” 

Het R&R team organiseerde al enkele specifieke medische interventie-oefeningen, maar ze zoeken ook samenwerking met andere water-rescue organisaties om meer kennis uit te wisselen.
De andere (para)medische teamleden worden aangemoedigd om hun nautische kennis zo groot mogelijk te maken.

Dr. Mertens: “Hiermee kan men bijvoorbeeld vaartijden, getijden, de geografische locatie, de capaciteiten van het vaartuig, risico’s van stroming, golfslag en wind beter inschatten. Het contact en het doorgeven van de situatie  -zeker in nood- wordt hierdoor stukken accurater.”

Goed zeemanschap

Dr. Mertens is formeel: als je deelneemt primeert je gezond verstand – een alias voor goed zeemanschap-. Want: voorkomen is beter dan genezen. Dus handje voor de boot en handje voor jezelf.

Mijdt alcohol tot na het aanmeren. Onderweg voldoende hydrateren, zonnecrème smeren, snelle en trage suikers doseren. Kijk de EHBO koffer na en vervang alles waarvan de vervaldag voorbij is.

Houd een briefing voor vertrek en leg aan iedereen uit waar alle noodmateriaal, inclusief de EHBO ‘kit’ ligt of hangt zodat iedereen kan ingrijpen. Medicatie in tweevoud reserve meenemen, ook al is het maar voor 1 of 2 dagen. Cinnarizine en gemberthee zijn uitstekend om de zeeziektegevoeligheid te verzwakken.

Dr. Mertens: “Die safetybriefing is mijns inziens onontbeerlijk. Wat ligt waar, wie doet wat enz. Lijst de eventuele medische gegevens van de bemanning op: allergie, medicatie, voorgeschiedenis. Je kan die gegevens laten bezorgen onder gesloten omslag. Die gaat dan pas open als er een situatie is die een interventie vereist. Wist je dat je medische achtergrond makkelijk op een iPhone kan neerschrijven in de app “Gezondheid”, beschikbaar wanneer nodig? De apps “EchoSOS” en “EHBO app” van het Rode Kruis België kunnen ook handig zijn.”

Communicatielijnen

De wedstrijdleiding en de nautische overheden communiceren via VHF 72
Deelnemers aan de Schelderegatta en de Scheldetour worden geacht op dit kanaal permanent uit te luisteren.

Roep alleen op…

•             wanneer een boot een interventie nodig heeft of
•             wanneer een boot zich terugtrekt uit de wedstrijd of
•             om zich te melden aan de finish (en eventueel protest in te dienen)

Bij incident of medisch probleem neemt de betrokken deelnemer dus contact op via VHF 72 met de begeleiding die op haar beurt de verkeersgeleiding en de nooddiensten aan wal contacteert.

Als er dan toch iets gebeurt 

• Preserve life, prevent further harm, promote recovery
• Tijd kopen, gezien aanvaren en eventuele evacuatie tijd zal vragen
• Tot 10 tellen en kalm blijven
• Improvisatie gezien de beperkte ruimte en de bewegingen van het schip
• Schipper zorgt voor het schip: een veilige koers houden, in functie van de ernst een veilige plaats zoeken, de vaarsnelheid reduceren, stabiliteit en een plat schip nastreven, gevaarlijke zones van het schip evacueren 
• Oproepen op VHF 72 – MEDIC als een vitale functie wordt bedreigd: pijn op de borst, ademhalingsproblemen of bewustzijnsproblemen. 

• Slachtofferhulp
  • Bewusteloos en ademend = op de zij laten liggen en de aanwezigheid van ademhaling blijven controleren. 
  • Bewusteloos en niet ademend = reanimeren. 
  • Pijn op de borst = inspanningen beperken
  • Ademhalingsproblemen = rechtop blijven zitten, inspanningen beperken
  • Bloeding = DUWEN op de bloeding (en niet kijken) + hoogstand + laten neerliggen
  • Breuk = immobiliseren, paracetamol mag
  • Onderkoeling = natte kledij uit, meerdere lagen dekens, binnen in de kajuit, suikerrijke warme drank indien bewust
  • Oververhitting = uit de zon, drinken indien bewust, neerliggen
  • Ernstige allergische reactie (anafylaxie) = epipen gebruiken (die men bijheeft en dus best vooraf moet uitleggen)
  • Enkel drinken / eten bij suikertekort, flauwte, oververhitting, onderkoeling, anders eerst vragen
  • Stuipen = letsel hoofd vermijden, niets in de mond steken, aanval laten uitwerken
  • Brandwonden = koelen met stromend water gedurende 10 min
  • Uitval van spraak, evenwicht, kracht of gevoel = inspanningen beperken, risico op beroerte
  • Bevraag steeds VLAM: Voorgeschiedenis, Laatste maaltijd, Allergie, Medicatie (mocht je dan toch geen enveloppe gevraagd hebben)